Thuốc ức chế bơm proton (PPI) là loại thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị ợ nóng, trào ngược axit dạ dày – thực quản (GERD) và loét dạ dày hiệu quả. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc cũng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Do vậy, người dùng cần nhận thức rõ về các rủi ro khi dùng PPI để sử dụng chúng một cách an toàn, khoa học.
Thuốc ức chế bơm proton (PPI) và những ảnh hưởng đến sức khỏe
Được biết, việc sử dụng thuốc ức chế bơm proton giảm acid dạ dày trong thời gian dài có thể khiến người bệnh có nguy cơ cao gặp phải các vấn đề như:
Nguy cơ gãy xương
Sử dụng PPI trong thời gian dài không chỉ làm răng nguy cơ gãy xương hông, cổ tay và cột sống mà còn có thể làm giảm hiệu quả của các loại thuốc bisphosphonate được sử dụng để giúp ngăn ngừa gãy xương hông.
Bệnh nhân trên 70 tuổi dùng PPI với bisphosphonate alendronate có nguy cơ gãy xương tăng lên đáng kể và khi điều trị PPI được dùng cùng với alendronate trong 2 năm trở lên, khả năng bảo vệ gãy xương hông đã bị suy giảm. Việc giảm hấp thụ canxi hoặc vitamin B12 cũng góp phần gây ra gãy xương hông liên quan đến PPI. Bệnh nhân dùng PPI có nguy cơ loãng xương được khuyến khích bổ sung canxi và vitamin D.
Nguy cơ nhiễm trùng
Độ pH tăng lên do ức chế acid dạ dày khuyến khích sự phát triển của vi khuẩn ngay cả khi sử dụng thuốc trong thời gian ngắn (dưới 1 tuần), làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Sử dụng PPI có liên quan đến việc gia tăng các bệnh nhiễm trùng do C. diff và tiêu chảy. Bệnh nhân dùng PPI có nguy cơ phát triển nhiễm trùng cao hơn so với những bệnh nhân không điều trị bằng PPI.
Nguy cơ hạ huyết áp
Mặc dù hiếm gặp, hạ kali máu liên quan đến việc sử dụng PPI và có thể đe dọa tính mạng. Các triệu chứng bao gồm yếu cơ và chuột rút, uốn ván, co giật, loạn nhịp tim và hạ huyết áp. Bệnh nhân cũng có thể có biểu hiện hạ calci huyết và hạ kali huyết thứ phát.
Giảm lượng magie
Việc sử dụng thuốc kéo dài hơn một năm có thể làm giảm sự hấp thụ magie, có thể gây ảnh hưởng ở những bệnh nhân đang dùng các loại thuốc khác làm giảm mức magie, như thuốc lợi tiểu. Mức magiê thấp cũng có thể ảnh hưởng xấu đến những bệnh nhân đang dùng thuốc trợ tim, bao gồm cả những người dùng digoxin.
Bệnh nhân sử dụng PPI lâu dài nên được kiểm tra mức magiê ban đầu và sau đó trải qua các đánh giá định kỳ trong suốt quá trình điều trị PPI, đặc biệt nếu đang dùng digoxin. Cần theo dõi các triệu chứng của hạ canxi máu, bao gồm chuột rút cơ, tim đập nhanh, chóng mặt, run và co giật.
Thiếu hụt vitamin B12
Theo một số nghiên cứu cho thấy, sử dụng PPI có thể làm giảm hấp thụ vitamin B12 trong thức ăn. Đặc biệt, ở những bệnh nhân cao tuổi đang dùng PPI trong thời gian dài cần xem xét lại, nên xét nghiệm kiểm tra vitamin B12 định kỳ để có phương án xử lý kịp thời, tránh gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Viêm thận kẽ cấp tính liên quan đến PPI
Theo nguồn tin đăng trên canhgiacduoc.org.vn cho biết, tính đến tháng 6/2011, Trung tâm Theo dõi Phản ứng có hại của thuốc New Zealand (CARM)đã ghi nhận 65 trường hợp viêm thận kẽ liên quan đến việc sử dụng PPI. Đa số người bệnh sẽ gặp phải các triệu chứng như: sốt, nổi ban, tăng bạch cầu ái toan, khó chịu, đau cơ, đau khớp, giảm cân, thay đổi lượng nước tiểu, đái ra máu hoặc mủ có kèm hoặc không kèm theo tăng huyết áp.
Do đó, trong trường hợp nghi ngờ viêm thận kẽ, người bệnh cần đến ngay các trung tâm y tế,chuyên khoa thận để làm kiểm tra, xét nghiệm chẩn đoán xác định viêm thận kẽ.
Tương tác thuốc
PPI có thể làm tăng nhẹ tác dụng chống đông của warfarin hoặc giảm tác dụng này khi ngưng PPI. Bệnh nhân đang dùng warfarin nên được đánh giá trị số INR thường xuyên hơn khi bắt đầu dùng, hoặc ngừng PPI để đảm bảo không gặp tương tác có ý nghĩa lâm sàng.
Bên cạnh đó, MARC đã đánh giá bằng chứng về tương tác giữa PPI và clopidogrel và kết luận rằng, PPI có thể ảnh hưởng đến hoạt tính của clopidogrel in vitro. Tuy nhiên, nếu bác sĩ đang cân nhắc kê đơn PPI và clopidogrel, thì khuyến cáo nên chọn pantoprazol do ít có tác dụng ức chế enzym CYP2C19 hơn so với omeprazol và lansoprazol.
Những lưu ý khi dùng thuốc ức chế bơm proton giảm acid dạ dày
Để nâng cao an toàn khi sử dụng PPI người bệnh cần lưu ý một số vấn đề như:
- Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, nên sử dụng liều thấp nhất trong thời gian ngắn nhất có thể để điều trị thích hợp tình trạng bệnh cụ thể.
- Nên dùng thuốc trước bữa ăn sáng từ 30 đến 60 phút.
- Khi điều trị thuốc lâu dài cần đánh giá triệu chứng liên tục và xem xét giảm liều hoặc ngừng thuốc.
- Nên xem xét việc ngưng sử dụng PPI sau 14 ngày khi được sử dụng kết hợp với các thuốc chống nhiễm trùng để diệt trừ Helicobacter pylori.
- Tránh các loại thực phẩm làm trầm trọng thêm các triệu chứng
- Bỏ hút thuốc, đồ ăn thức uống chứa cồn và chất kích thích
- Hạn chế ăn uống trước khi ngủ khoảng 2 – 3h
- Liên hệ với bác sĩ điều trị nếu các triệu chứng không thuyên giảm sau 2 tuần sử dụng.
Có thể nói, việc phát hiện ra thuốc PPI ức chế axit dạ dày đã đánh dấu sự thay đổi trong điều trị các bệnh như trào ngược dạ dày, thực quản,… Hy vọng, với những thông tin chia sẻ ở trên sẽ mang đến cho quý bạn đọc những kiến thức hữu ích, giúp sử dụng thuốc PPI một cách an toàn, hiệu quả.
